استاد دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد که به تازگی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان در علم پزشکی معرفی شده است در گفتگو با خبرگزاری مهر اطلاعات جدیدی را در رابطه با تحولی که با کمک فناوری نانو در دانش پزشکی ایجاد کرده است ارائه می کند.
دکتر امید فرخزاد استاد دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد و موسس شرکثهای پزشکی BIND Biosciences و Selecta Biosciences به همراه تیم تحقیقاتی خود در دانشگاه هاروارد و همکاران در دانشگاه MIT تا کنون در زمینه فناوری های نانو مرتبط با پزشکی به دستاوردهای متعددی دست یافته که از آن جمله می توان به ابداع شیوه ای نوین برای تشخیص و درمان سرطان، ابداع واکسنهایی با تاثیرگذاری بالاتر و ابداع شیوه ای برای ترک اعتیاد از سیگار و مواد مخدر اشاره کرد.
پروژه ای که وی در تلاش برای تکمیل آن است، ساخت نانوذرات حامل داروی چند منظوره ای است که می تواند سلولهای سرطانی را شناسایی کرده، داروهای ضد سرطان را به سلولها تزریق کرده و گزارشی از عملکرد خود و یا موقعیت سلول سرطانی به پزشک ارائه کند. این ذرات نانومتری می توانند گزارش خود را با عملکردی مشابه روشن شدن یک چراغ ارائه کنند و موقعیت سلولهای سرطانی را به پزشک گزارش دهند.
به گفته دکتر فرخزاد این ابداع وی تا کنون توانسته است که استفاده های متفاوت از فناوری نانو ذرات چند منظوره و کاربردهای متعدد آنها را نشان داده و دیدگاه بسیاری را نسبت به این تکنولوژی تغییر دهد.
چگونگی تشخیص سرطان توسط نانوذرات
دکتر فرخزاد در پاسخ به این سئوال که این ذرات چگونه قادر به شناسایی سلولهای سرطانی هستند به مهر گفت: “بر روی این نانو ذرات مولکولهایی قرار دارند که به سلولهای بیمار سرطانی کشش داشته و به سوی آنها جذب می شوند. به این شکل زمانی که از کنار یک سلول سرطانی عبور می کند به سوی آن جذب شده و به آن می چسبد و داروی خود را درون آن تزریق کرده و گزارش خود را ارائه می کند.”
به گفته دکتر فرخزاد با این شیوه میزان تاثیرگذاری داروهای ضد سرطان بر روی بدن بیمار افزایش پیدا خواهد کرد.
کاهش اثرات منفی شیمی درمانی
وی ادامه داد: “اکثر داروهای شیمی درمانی در آن واحد اثرات مخربی بر روی سلولهای سالم و سرطانی بدن دارند که با کمک این فناوری جدید میزان تاثیرگذاری شیمی درمانی بر روی سلولهای سرطانی بدون ایجاد آسیب بر روی سلولهای سالم بدن ۲۰ بار افزایش پیدا می کند. به بیانی دیگر در صورتی که در حالت عادی برای درمان بیماری بخواهیم داروها را ۲۰ برابر افزایش دهیم این حجم از دارو اثر بسیار بدی بر روی بیمار خواهد داشت.”
نگاه به دو وجه مثبت و منفی نانوذرات در پزشکی
دکتر فرخزاد در رابطه با اثرات مخرب نانو ذرات بر روی بدن نیز به مهر گفت: “هر فناوری جدیدی از دو وجه خوب و بد برخوردار است و ما نیز در تحقیقات خود در تلاشیم دو وجه را در کنار یکدیگر مورد مطالعه قرار دهیم. از همین رو مطالعات ما در زمینه سم شناسی و جنبه های مثبت این فناوری در کنار یکدیگر ادامه دارند.
استفاده از نانوذرات ارگانیک برای حذف آسیبهای احتمالی به بدن
به گفته وی “نوع سازنده نانو ذرات و ابعاد آن آثار کاملا متفاوتی از خود در داخل بدن نشان می دهند. نانو ذرات ارگانیک مانند لیپیدها یا غیر ارگانیک مانند نانو ذرات طلا هر یک آثار متفاوتی در بدن به جا می گذارند. به طور معمول مواد ارگانیک در بدن انسان به تدریج جذب می شوند اما مواد غیر ارگانیک جذب نشده و باقی می مانند. نانو ذراتی که در این فناوری مورد مطالعه قرار دارند ارگانیک بوده و در مسیر خود به سوی سلولها تا آخرین مولکول خود را حل کرده و به عنوان انرژی مورد استفاده قرار می دهند و از این رو به هیچ وجه آسیب رسان نیستند. در واقع مواد مورد استفاده در این پروژه موادی هستند که ۳۵ سال پیش به عنوان نخ بخیه قابل جذب ابداع شده و مورد استفاده قرار گرفتند.”
چگونگی ساخت نانو ذرات برای تشخیص و درمان سرطان
دکتر فرخزاد در رابطه با چگونگی ساخت این نانو ذرات گفت: “این نانو ذرات از موادی ساخته می شوند که در صورت قرارگیری در محیطی با حضور آب و ماده ای مانند روغن، گلوله های کوچکی را به وجود می آورند. سپس این گلوله ها تحت خلا و یا حرارت، روغن خود را از دست داده و تنها ذرات نانو از آنها به جا می مانند. داروهای مورد نظر برای انتقال به داخل بدن نیز در همین مرحله و در زمان ساخته شدن نانو ذرات به آنها افزوده می شوند.”
وی اضافه کرد: از دیگر ویژگیهای این فناوری جدید حمل دارو، امکان عبور این نانو ذرات از سدی به نام کبد است.
به گفته دکتر فرخزاد نانو ذرات حامل دارو معمولا قادر به عبور از کبد نیستند و به همین دلیل با به دام افتادن در این اندام، کبد به انباری از داروهای شیمیایی تبدیل می شود که خود عامل بروز اختلال دیگری خواهد بود اما در فناوری جدید خصوصیات نانو ذرات به گونه ای تغییر پیدا کرده اند که قادرند از کبد عبور کرده و خود را به سلولهای بیمار برسانند.
دکتر امید فرخزاد از سال ۲۰۰۱ در حال مطالعه بر روی فناوری نانو ذرات حامل دارو است و تا کنون آزمایش این فناوری را بر روی میمونها به پایان برده است. به گفته وی احتمال اینکه دوره آزمایش بر روی انسان از تابستان سال ۲۰۱۰ آغاز شود بسیار زیاد است.
نشریه MHT که سالانه تعدادی از دانشمندان را به واسطه تحقیقات تاثیر گذارشان معرفی می کند، امید فرخزاد را به دلیل طراحی و ابداع نانوذراتی که توانایی دستیابی به هدفهای تعیین شده بیشتری را در بدن داشته و تاثیرگذاری بیشتری در درمان و انتقال دارو به نسوج آسیب دیده در داخل بدن دارند به عنوان فردی معرفی کرده است که با فکر کردن در ابعاد کوچک توانسته است تحولی بزرگ در صنعت پزشکی ایجاد کند.
