تولید علم: رشد چشمگیر ایران در تولید علم

آکادمی علوم انجمن سلطنتی انگلیس در تازه ترین گزارش خود به طبقه بندی تحقیقات علمی در سطح جهانی پرداخت و نشان داد که ایران در شمار کشورهایی قرار دارد که بیشترین رشد را در توسعه تحقیقات علمی به ثبت رسانده اند.

به گزارش خبرگزاری مهر، گزارش “دانش، شبکه ها و ملتها” که از سوی آکادمی علوم انجمن سلطنتی انگلیس منتشر شده است نشان می دهد تا سال ۲۰۱۳ چین در عرصه تحقیقات علمی از آمریکا پیشی خواهد گرفت. توان چین موجب شده است که این کشور آسیایی بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۸ از رتبه ششم جهانی به رتبه دوم تحقیقات علمی برسد و در کمتر از چند سال دیگر با قرار گرفتن در جایگاه کنونی آمریکا رتبه نخست در این عرصه را به دست آورد.

در این گزارش آمده است: “چین از نظر تعداد انتشار مقالات علمی از انگلیس پیش افتاده است و پیش بینی می شود که احتمالاً تا سال ۲۰۱۳ و به طور حتم تا سال ۲۰۲۰ حتی از آمریکا نیز سبقت گیرد.”

این تحقیقات نشان می دهد که در سال ۱۹۹۶ انتشار مقالات علمی دانشمندان آمریکایی در مجلات معتبر بین المللی برابر با ۲۹۶ هزار و ۵۱۳ هزار و تعداد مقالات علمی دانشمندان چینی ۲۵ هزار و ۴۷۴ هزار یعنی کمتر از یک دهم بود. از آنزمان تولید تحقیقات علمی در آمریکا با کسب یک رشد تنها ۸ درصدی در مدت ۱۲ سال به ۳۱۶ هزار و ۳۱۷ مقاله رسیده است، درحالی که در سال ۲۰۰۸ دانشمندان چینی ۱۸۴ هزار و ۸۰ تحقیق را منتشر کردند که این نشان دهنده یک توسعه انفجاری است.

طبقه بندی تحقیقات علمی در سطح جهانی نشان می دهد که کشورهای غربی شامل انگلیس، آلمان، فرانسه، کانادا، ایتالیا و اسپانیا همچنان با قرار گرفتن در میان ۱۰ رتبه برتر، بیشترین تعداد تحقیقات علمی را به نام خود به ثبت رسانده اند، درحالیکه ژاپن که تاکنون رتبه دوم جهانی را در اختیار داشت این رتبه را به چین واگذار کرده است و خود در سکوی چهارم قرار گرفته است.

همچنین نتایج این گزارش حاکی از آن است که هند برای اولین بار با قرار گرفتن در رتبه ۱۰ این طبقه بندی در شمار ۱۰ کشور برتر با بیشترین تعداد انتشار مقالات علمی قرار گرفته است. هند در این طبقه بندی جدید در جای روسیه ایستاده است.

گزارش “دانش، شبکه ها و ملتها” محصول آکادمی علوم انجمن سلطنتی انگلیس برپایه تعداد مقالات و نتایج تحقیقات علمی منتشر شده در معتبرترین نشریات و مجلات علمی دنیا و با مقایسه دو دوره زمانی ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ انجام شده است.

این گزارش خاطر نشان می کند: “در حال حاضر آمریکا با تولید ۲۰ درصد از کل تحقیقات علمی، برخورداری از برترین دانشگاهها و سرمایه گذاری حدود ۴۰۰ میلیارد دلار در سال در بخش تحقیقات و توسعه، رهبر جهانی در این عرصه است.”

باوجود این، گزارش آکادمی علوم انگلیس تائید می کند که رقم تحقیقات انجام شده در آمریکا از ۲۶.۴ درصد به ۲۱.۲ درصد کاهش یافته است.

همچنین انگلیس، ژاپن، آلمان و فرانسه نیز در سالهای اخیر با کاهش تولید تحقیقات علمی روبه رو بوده اند.

این درحالی است که رشد چین در تولید تحقیقات علمی از ۴.۴ درصد به ۱۰.۲ درصد کنونی، دوبرابر شده است.

براساس گزارش “بی. بی. سی” این گزارش می نویسد: “صعود چین به طور ویژه ای ملموس است. پکن از سال ۱۹۹۹ برای رسیدن به سرمایه ۱۰۰ میلیارد دلاری امروز، سالانه به میزان ۲۰ درصد بودجه بخش توسعه و تحقیقات را افزایش داده است.

علاوه بر این، در سال ۲۰۰۶ دانشگاههای چین ۱.۵ میلیون فارغ التحصیل در رشته های علم و مهندسی به بازار کار عرضه کرده اند.”

“کریس لیولین اسمیت”، مدیر تحقیقات انجمن سلطنتی انگلیس در این خصوص اظهار داشت: “دنیای علم درحال تغییر است و قهرمانان جدیدی به سرعت درحال پیشرفت هستند. علاوه بر چین، ما رشد سایر کشورهای شرق آسیا، خاورمیانه و شمال آفریقا را شاهد هستیم.”

این گزارش نشان می دهد که ارتباط فشرده ای میان سرمایه گذاری و نتایج به دست آمده در بخش تحقیقات علمی وجود دارد. یک نمونه بارز در این مورد، ترکیه است.

ترکیه تحقیقات را در اولویت مطلق خود قرار داده و به همین منظور سرمایه گذاریهای عمومی در این بخش را به ۶ برابر رسانده است. نتیجه این سرمایه گذاری موجب شده است که در مدت ۱۰ سال تعداد محققان در این کشور ۴۳ درصد و تعداد مقالات علمی منتشر شده چهار برابر شود.

نمونه دیگر ایران است که با عبور از ۷۳۶ مقاله در سال ۱۹۹۶ به ۱۳ هزار و ۲۳۸ مقاله در سال ۲۰۰۸ رسیده و یک رشد چشمگیر را در تعداد انتشار مقالات علمی به ثبت رسانده است.

تونس نیز که تا ۱۰ سال قبل هیچ سرمایه گذاری در این بخش انجام نمی داد اکنون ۰.۷ درصد از بودجه خود را به علم اختصاص داده است.

برزیل نیز کشوری است که تا مدتی قبل تقریبا در عرصه علم نامرئی به نظر می رسید اما اکنون بیش از دانشگاه قدیمی کمبریج در انگلیس تحقیقات علمی تولید می کند.

به اعتقاد انجمن سلطنتی، مهمترین جنبه این گزارش در این است که نشان می دهد تحقیقات علمی درحال بین المللی شدن هستند و بیش از اینکه رقابت در میان مراکز تحقیقاتی دنیا وجود داشته باشد همکاری میان آنها دیده می شود.

” لیولین اسمیت ” در این خصوص توضیح داد: “مشکلات جهانی از قبیل تغییرات آب و هوایی، خطر شیوع بیماریهای همه گیر، تنوع زیستی، ذخایر غذایی، آبی و انرژی نیازمند راه حلهای جهانی هستند بنابراین همکاری بین المللی برای یافتن این راه حلها ضروری است.”

نتایج تحقیقات دیگری که در سال ۲۰۰۸ از سوی موسسه think tank RAND Corporation انجام شد نشان می دهد که در سال ۲۰۰۸ آمریکا ۴۰ درصد از تحقیقات علمی و توسعه در سطح جهانی را به خود اختصاص داده است.

همچنین ۷۰ درصد از جوایز نوبل علمی، سه چهارم ۴۰ دانشگاه برتر جهان و ۳۸ درصد از ثبت اختراعات متعلق به آمریکا است.

۷۰ درصد از دانشمندان و مهندسانی که در آمریکا دکتری می گیرند در این کشور می مانند. بیشترین تعداد دانشجویان خارجی که در آمریکا فارغ التحصیل می شوند از چین، تایوان، هند و کره جنوبی هستند.