زمان و مکان تحقیق
معمولاً در بخش روش ها به زمان و مکان تحقیق اشاره می‌شود. با این حال ذکر جزییات مکان و زمان منوط به میزان تاثیر این فاکتورها در مطالعه است. مثلاً در نگارش مقاله های اپیدمیولوژیک، مکان و زمان مهم است. همچنین در مقالاتی که مربوط به محیط زیست می‌باشند ، ناگفته پیداست که مکان مطالعه اهمیت ویژه‌ای دارد. حتی در مواردی که منطقه جغرافیایی خاصی محدوده تحقیق را شامل می‌شود، به نحوی که در نتایج مطالعه تأثیر دارد می‌باید آدرس دقیق آن را ذکر کرد و حتی می‌توان نقشه جغرافیایی منطقه را (در ضمیمه مقاله) درج نمود.
مثال :
Over a period of 18 months (February 1998 – August 1999) a total of 143 patients with chronic hemolytic anemia were enrolled in the study. All these patients were treated in the thalassemia unit at Princess Rahma Teaching Hospital the main referral hospital in Northern Jordan.
جمعیت مورد مطالعه
ذکر شیوه انتخاب افراد برای مطالعه به دقت و با جزئیات، ضروری است. روش نمونه‌گیری(sampling) ، معیارهای ورود و خروج و ملاحظات اخلاقی نیز در این قسمت بیان می‌شود. در مورد حیوانات آزمایشگاهی، شرایط انتخاب آنها، نحوه نگهداری، غذا و داروی مصرفی باید بیان شود.
بسیاری از مجلات از نویسندگان می‌خواهند که پایبندی به مفاد بیانیه هلسینکی را در مقاله خود ابراز دارند. اساساً باید توجه داشته باشید که ملاحظات اخلاقی در هر مطالعه‌ای به خصوص در کارآزمایی‌های بالینی اهمیت ویژه‌ای دارند. در این مطالعات لازم است به اخذ تأییدیه کمیته اخلاق اشاره شود. همچنین در مورد مطالعات کارآزمایی بالینی انسانی ذکر دریافت رضایت نامه آگاهانه از بیماران و شرکت کنندگان در مطالعه ضروری می‌باشد.
مثال :
The trial was performed in accordance with the Declaration of Helsinki and subsequent revisions and approved by ethics committee at Tehran University of Medical Sciences. Written informed consents were obtained before entering into the study.
نوع مداخله
در مطالعات تجربی مداخله انجام شده در این قسمت شرح داده می‌شود. اگر روش جدیدی را بکار می‌گیرید، بیان جزییات ضروری است ولی اگر روش شناخته شده‌ای را استفاده کرده‌اید ذکر جزئیات لازم نیست. از ذکر جزییات در مورد روشهای عادی، همانند بکارگیری وسایل آزمایشگاهی یا معاینات متداول جداً اجتناب کنید و حجم مقاله خود را با این موارد اضافه نکنید. نباید فراموش کرد که حجم بیشتر، پذیرش مقاله را می‌تواند دشوارتر نماید.
در مواردی که جزییات روش بکار رفته در مطالعه دیگری بیان شده است، ذکر مراجع برای آن مطالعه کافی خواهد بود. هیچ ممنوعیتی در مورد ذکر رفرانس و استفاده از مطالعات دیگر، علی‌الخصوص در مورد نحوه مداخله
وجود ندارد. توجه داشته باشید که توضیح در مورد روش های تصادفی سازی و کور سازی در مطالعات کار آزمایی بالینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. داروهای مصرفی نیز باید با نام کامل علمی، ژنریک و کارخانه تولید کننده بیان شوند. حتی توضیح پیرامون دارونمای مورد استفاده نیز لازم است. ذکر پرسنل تحقیق در صورتی که در نتایج اثر داشته باشند، مانند اینکه چه کسی بیمار را معاینه می‌کند یا تشخیص یک معیار توسط چه کسی انجام می‌شود، و چگونگی استاندارد کردن این تشخیص‌ها ضروری است.
یادآور می‌گردد مهمترین محور کار ما در نگارش بخش مواد و روشهای مقاله امکانپذیر ساختن تکرار تحقیق توسط پژوهشگران است، لذا بدیهی است که دقت در نگارش بخش مواد و روشهای مقاله می‌باید به حدی باشد که دیگر پژوهشگران را قادر سازد همان مواد را تهیه و با روش مورد نظر در مطالعه خود بکار گیرند. فرضیه مورد بررسی را نیز در این بخش ذکر کنید. در قسمت روش ها برای توضیح در مورد آنچه انجام داده اید از افعال با زمان گذشته استفاده کنید.
شیوه جمع‌آوری داده‌ها
در این قسمت به شرح چگونگی اندازه‌گیری متغیرها، ابزار مورد استفاده نظیر وسایل آزمایشگاهی و اندازه‌گیری پرداخته می شود. ذکر جزییات این روشهای اندازه‌گیری بستگی به ماهیت و همچنین تأثیر و اهمیت آنها در مطالعه دارد. نحوه استفاده از روشهای مختلف جمع‌آوری داده‌ها همچون مراجعه حضوری، مکاتبه یا تماس که لازم است توضیحات کافی ارایه گردد.
مثال :
We ascertained patients’ demographic characteristics with a written questionnaire. Patients were specifically asked if a physician had ever told them that they had hypertension, diabetes or stroke. A history of heart dieases was noted if a patient reported a previous myocardial coronary revascularization or the use of nitroglycerine to treat exertional chest pain.We defined hypertension as either a history of physician-diagnosed high blood pressure, use of anti-hypertensive medications, or a systolic (diastolic) blood pressure greater than 160 (90) mmHg recorded on at least two occasions in the medical record.
پژوهشگران گرامی می توانند ادامه مطالب و نکات کلیدی برای نگارش بخش “مواد و روشها” را در شماره آینده خبرنامه الکترونیک فرزان پیگیر باشند و یا به به فصل ۶ از کتاب مبانی نگارش علمی تالیف دکتر حامد رهبری – گروه نگارش علمی- (SWT) موسسه فرزان مراجعه نمایید.
