نگارش علمی: چگونه یک مجله مناسب برای چاپ مقالات خود انتخاب کنیم؟ (قسمت دوم)

زمان انتخاب مجله
نحوه نگارش مقاله بستگی به انتخاب مجله‌ دارد. هر مجله دارای اسلوب خاص خود می‌باشد؛ لذا در روند نگارش مقاله، اگر زودتر مجله هدف را انتخاب کنید و با توجه به‌ آن مقاله را تنظیم کنید، بهتر است. اگر مجله مورد نظر شما تخصصی است نباید زیاد درباره مفاهیم پایه توضیح دهید و بهتر است یک مقدمه کوتاه بنویسید. در مقابل، مخاطبین یک مجله عمومی ممکن است نیازمند توضیحات بیشتری باشند. در این مجله‌ها عموماً بخش مقدمه نسبت به مجلات تخصصی طولانی‌تر است.

فرمت مقاله همچون اجزای اصلی، ساختار و حجم چکیده، چگونگی مرجع‌نگاری، تعداد شکلها و جدولها و نحوه نمایش داده‌های عددی بطور کامل بستگی به مجله‌ای دارد که مقاله را برای آن می‌فرستید. در مواردیکه مقاله توسط یک مجله رد می‌شود برای بازنویسی و ارسال آن به مجله‌ای دیگر، ضمن اصلاح آن بر مبنای نظرات مرورگران، توجه به موارد فوق نیز ضروری است.

ارسال همزمان یک مقاله به دو مجله: خوب یا بد
موکدا توصیه می‌شود هرگز مقاله خود را بطور همزمان به دو مجله نفرستید؛ چرا که این اقدام غیراخلاقی می‌تواند نتایج غیرمنتظره‌ای به بار ‌آورد و باعث رد مقاله از سوی هر دو مجله و تخریب سابقه علمی شما گردد. همچنین از ارسال مقاله چاپ شده یا مقاله‌ای که جهت چاپ پذیرفته شده است به مجله‌ای دیگر خودداری کنید.

آیا چاپ یک مقاله در دو مجله ایرانی وخارجی ممکن است؟
به هیچ وجه نباید یک مقاله را تواما در یک مجله خارجی و یک مجله ایرانی که اندکس می‌شوند چاپ کرد، حتی اگر آن مجله به زبان فارسی باشد. درصورتی که پژوهشگر تمایل دارد مقاله خود را در یک مجله داخلی نیز منتشر نماید، می تواند یک مجله فارسی (و نه انگلیسی) را که در نمایه‌هایی همچون SCI ، ایندکس مدیکوس و اکسرپتا مدیکا اندکس نمی شود، برگزیند.

رد مقاله، انتخاب مجله ، آغازی دوباره
همواره درگام نخست مقاله خود را برای مجله ای بفرستید که تصورمی‌کنید سطح آن از مقاله شما بالاتر است. حتی در صورت رد شدن مقاله، شما این فرصت را خواهید داشت که از نقاط ضعف مقاله خود آگاه گردید و نسبت به رفع آنها برای ارسال مقاله خود به دومین مجله اقدام نمایید. درعین حال توجه داشته باشید افراط در این موضوع و انتخاب مجلات بسیار بالا می‌تواند شما را با رد سریع مقاله روبرو نماید.

رد شدن مقاله الزاما به معنی مشکل در مقاله شما نیست. مجلات، سردبیران و مرورگران رویکردهای متفاوت و بعضا متضادی دارند. با حوصله، اصلاحات ضروری را انجام دهید و با استفاده از مطالب فوق مجله بعدی را انتخاب کنید.

بد نیست بدانید مجله JAMA 92 درصد، BMJ 86 درصد و مجله انجمن پزشکی پاکستان(JPMA) حدود ۴۰ درصد مقالات را رد می نمایند. اساسا میزان پذیرش مقاله در مجلات مختلف بین تقریباً ۵ تا ۶۰ درصد می‌باشد.

مجله‌های الکترونیک
گروهی از مجلات صرفا بصورت الکترونیک منتشر می‌شوند. به بیان دیگر فاقد نسخه چاپی هستند و تنها از طریق اینترنت قابل دسترسی می‌باشند. مهمترین گروه از این مجلات سری مجلاتBMC (Biomedical Central) هستند. مجلات BMC با حمایت NLM منتشر می‌شوند. از آنجا که مدلاین نیز زیر نظر NLM قرار دارد، تمامی مجلات BMC از بدو انتشار در مدلاین نمایه می‌شوند. درحال حاضر بیش از ۳۰ درصد آنها در ISI نیز نمایه می‌گردند.

این مجلات در ابتدا میزان پذیرش بالایی داشتند اما به تدریج چاپ مقاله در آنها دشوارتر شده است و برخلاف قبل، تعدادی از آنها، از نویسندگان مبلغی را برای چاپ مقاله مطالبه می‌کنند.

یکی از مهمترین ویژگیهای سری مجلات BMC دسترسی باز و رایگان به متن کامل مقالات درآنهاست.

دسترسی باز به متن کامل مقالات
همچنان که اشاره شد مجلات سری BMC از مهمترین نمونه ها و در عین حال مدافع تئوری دسترسی باز و رایگان به متن کامل مقالات می باشند. دسترسی به مقالات منتشره در این مجلات به سادگی ازطریق PubMed امکانپذیر است.

اما علاوه برمجلات BMC که صرفا بصورت الکترونیک (آنلاین) منتشر می شوند بهترین نمونه مجلات چاپی که امکان استفاده رایگان از متن کامل مقالات خود را برای کاربران فراهم آورده‌اند، ?�جله BMJ است. شما بسادگی و از طریق سایت این مجله به آدرسwww.bmj.com امکان دسترسی به متن کامل مقالات را پیدا می کنید.
مجله BMJ یکی از بهترین وب سایت ها را در میان مجلات پزشکی داراست.
برای دسترسی به فهرستی از مجلات که امکان استفاده رایگان از متن کامل مقالات خود را می‌دهند می‌توانید به آدرس اینترنتی FreemedicalJournals.com www. مراجعه نمایید.

مجلات خاص
در میان مجلات مختلف، مجلاتی وجود دارند که به لحاظ ساختار و محتوا با سایرین متفاوت هستند. به عنوان نمونه مجلاتی وجود دارند که فقط مقالات مروری چاپ می نمایند. از میان این مجلات می توان به سری مجلات Current Opinion اشاره کرد. انتشارات Lippincott Williams and Wilkins 25 مجله در حوزه علوم بالینی و انتشارات Elsevier 9 مجله درحوزه علوم پایه با عنوان کلی Current Opinion منتشر می نمایند. هدف از انتشار این مجلات به روز نگهداشتن اطلاعات خوانندگان از طریق ارایه مقالات مروری است.

شاخصهای رتبه بندی مجلات
گزارش میزان ارجاع به مجلات (JCR) هرساله توسط انستیتو اطلاعات علمی (ISI) واقع در شهر فیلادلفیای امریکا منتشر می‌گردد. این گزارش حاوی اطلاعات ارزشمندی پیرامون وضعیت مجلات و رتبه بندی آنها می‌باشد.
برای رتبه بندی مجلات شاخصهای مختلفی پیشنهاد شده است که مبنای اکثر آنها میزان ارجاع به مقاله های مجله می باشد. استناد به مقالات چاپ شده در یک مجله مبنای رتبه‌بندی مجلات است. از میان شاخصهای رتبه‌بندی مجلات می‌توان به تعداد کل ارجاع به مقالات در یک مجله (TC: Total Cites) نیمه عمر ارجاع (CHL: Cited Half -Life) شاخص فوریت (II: Immediacy Index) و از همه مهمتر عامل تاثیر (IF: Impact Factor) اشاره کرد.

عامل تاثیر (IF) در یک مجله عبارت است از نسبت بین میزان ارجاع به مقالات منتشر شده طی ۲ سال گذشته تقسیم بر تعداد کل مقالات در این ۲ سال. به عبارت ساده IF نشان می‌دهدکه یک مقاله متوسط در مجله، چند بار مورد استناد قرارگرفته است. IF یک شاخص مهم در ارزیابی جایگاه مجلات است ولی امروزه مقالات متعددی درنقد آن منتشر می‌شود که نقش آن را زیر سوال برده است.
باید به این نکته مهم توجه داشت که IF مجلات درحوزه موضوعی قابل مقایسه است. به عنوان مثال مقایسه IF یک مجله ایمونولوژی با یک مجله نورولوژی صحیح نیست.

برای آشنایی بیشتر با  چگونگی انتخاب مجله پژوهشی به فصل ۱۵ از کتاب مبانی نگارش علمی تالیف دکتر غلامرضا حبیبی – گروه نگارش علمی (SWT)- موسسه فرزان مراجعه نمایید.