در شماره پیشین به بیان ضرورت و کارایی گزارش موردها پرداختیم. در این شماره سعی بر این داریم تا شما را با ساختار استاندارد و چگونگی نگارش یک گزارش مورد آشنا کنیم.
آناتومی گزارش مورد
سه قسمت اصلی یک گزارش مورد عبارتند از مقدمه، ارایه توضیحاتی درباره مورد و بحث. اما بسیاری از صاحبنظران معتقدند وجود قسمتهای دیگری همچون چکیده، بررسی متون فشرده و هدفدار و نیز نتیجه‌گیری و پیشنهاد نیز لازم و ضروری است. بر این اساس یک گزارش مورد از ۵ قسمت تشکیل می‌شود:
۱- چکیده / مقدمه
۲- شرح حال و توصیف مورد
۳- بررسی متون
۴- بحث
۵- نتیجه‌گیری / پیشنهاد
در ادامه به بررسی تک تک این اجزا خواهیم پرداخت.
در مورد عنوان گزارش مورد، کلیه نکاتی را که در فصل ۲ کتاب مبانی نگارش علمی (خبرنامه شماره ۲ فرزان – بهمن ۱۳۸۵) به آنها اشاره نمودیم باید رعایت کنید.
چکیده
چکیده در واقع خلاصه‌ای از مقاله است که خواننده را به سمت موضوع هدایت می‌کند و به او اجازه می‌دهد تا دریابد آیا این مقاله با آنچه مورد نظر وی است مرتبط هست یا خیر تا درباره خواندن کل مقاله تصمیم‌گیری کند. چکیده حاوی سؤال یا مشکل بالینی، تحلیلی فشرده از بررسی متون و اظهاراتی خلاصه است که بیان می‌کند چرا این مورد غیرعادیست و ارزش ارائه و انتشار دارد. بهتر است چکیده پس از تنظیم کل گزارش مورد نوشته شود.
مقدمه
در بخش مقدمه ابتدا مورد را در حد یک جمله توضیح دهید. سپس به منطقی که منجر به معرفی کردن مورد شده بپردازید. مقدمه باید مختصر، مفید و نشان دهنده اهمیت موردی که گزارش می‌شود باشد. به منظور رعایت مختصرنویسی بهتر است به تعداد اندکی مقاله مروری مرتبط با موضوع اشاره کنید مقالاتی که پیدا می‌کنید باید دقیقاً منطبق با مورد شما باشند؛ بنابراین از ذکر اضافات خودداری نمائید تا از اطاله کلام جلوگیری شود. بررسی متون شما باید فشرده، مختصر و مفید باشد تا بی‌سابقه بودن مورد را نشان دهد.
شرح و توصیف مورد
این بخش که هسته اصلی مقاله را تشکیل می‌دهد باید مثل یک داستان به قدری جذاب باشد که خواننده از آن لذت ببرد. شرح دقیق، جزیی و مرحله به مرحله کلیه اطلاعات مرتبط با مورد شامل معرفی بیمار، شرح حال، معاینه فیزیکی، نتایج آزمایشگاهی (با ذکر مقادیر نرمال برای آزمایشهای غیرمعمول)، اقدامات تصویربرداری، سی تی اسکن، MRI، سونوگرافی، بیوپسی، اتوپسی و نهایتاً روند درمان و پیامد ارایه می‌شود.
تمامی این اطلاعات باید از منابع معتبر نظیر پرونده ضبط شده بیمارستانی بیمار و مصاحبه با وی (در صورت لزوم) بدست آید. دقت کنید که سرنخهای تشخیصی واضح را در نوشته خود نگنجانید، مگر آنکه حدس بزنید عدم ارایه آنها برای اکثر پزشکان ایجاد مشکل می‌نماید.
تشخیص اولیه، درمان و طرح پیگیری بیمار نیز در این قسمت نوشته می‌شود. برای ادای حق مطلب می توانید از جدول، فلوچارت، عکس بیمار (همراه با پوشاندن چشمها) و تصاویر رادیوگرافی استفاده نمایید. برای اشاره به بیمار از کلمه مورد یا نام اصلی وی استفاده نکنید. مثلاً می‌توانید عبارت “بیمار الف” را بکار برید.
بحث
قسمت بحث در واقع فرصتی دوباره برای تحلیل، بررسی و شرح مجدد ویژگیهای خاص بیمار شماست و مهمترین قسمت گزارش مورد می‌باشد. در واقع شرح و تفسیر کاملتر هر آنچه که در بخش شرح و توصیف مورد به آن اشاره نشده است، در قسمت بحث صورت می‌گیرد. در پاراگراف اول، هدف از گزارش این مورد نوشته می‌شود. سپس تدریجاً توضیح می‌دهید که راجع به این مساله قبلاً چه مشاهداتی صورت گرفته و حال موردی که شما ارائه کرده‌اید چه مزیتی بر آنها دارد و چه چیزی بر دانسته‌های قبلی می‌افزاید؛ در واقع پیامی که می خواهید به خواننده منتقل کنید را در اینجا می‌آورید. داوران مجله خواهان استدلالهایی روشن، علمی و منطقی دال بر نادر بودن مورد هستند. چنانچه نتوانید این کار را انجام دهید احتمال رد شدن مقاله شما بالاست.
در قسمت بحث، نحوه جمع‌آوری اطلاعات (مشاهدات علمی) و سنتز آنها و روشی که منجر به تشخیص نهایی شده است را نیز می‌آورید. ارایه یک درخت تصمیم‌گیری یا الگوریتم می‌تواند مفید باشد. بحث درباره پیامد نهایی نیز باید گنجانده شود.
نتیجه‌گیری و پیشنهاد
نهایتاً هر مقاله گزارش مورد باید دارای بخش نتیجه‌گیری و پیشنهاد باشد. درسی که پزشکان از خواندن این گزارش مورد می‌گیرند و اینکه اگر با چنین مواردی مواجه شدند، از نظر شما بهتر است چگونه با آن برخورد کنند، مسایلی است که در این قسمت به آنها می پردازید. می‌توانید پیشنهادهایی برای پژوهش درباره این موضوع نیز ارایه کنید. حجم این بخش نباید از یک تا دو پاراگراف فراتر رود.
اشتباهات شایع
– حجم کلی گزارش مورد در اکثر مجلات کمتر از سه صفحه و گاهاً یک صفحه است، اما حد و مرز دقیقی برای آن ذکر نشده است. از ارائه اطلاعات غیر ضروری و زاید با نیت پر بار نمودن مقاله خودداری کنید.
– علاقمندان به نوشتن گزارش مورد در ابتدای امر با مشکلاتی مواجهند که مهمترین آنها محدودیت زمان می‌باشد. مجدداً متذکر می‌شویم که نویسندگان باید حتماً قسمت راهنمای مؤلفین مجله‌ای که قصد ارسال مقاله برای آنرا دارند، با دقت مطالعه نمایند.
– مشکل بعدی آن است که مؤلفین ممکن است ندانند کدام سری از مجلات بیشتر از بقیه اقدام به انتشار گزارش مورد می‌کنند. در زیر به چند مجله معتبر که سابقه چاپ گزارش مورد را دارند اشاره می‌شود.
Academic Emergency Medicine
American Family Physician
Archives of Family Medicine
Archives of Internal Medicine
Journal of Family Practice
Journal of the American Board of Family Practice
Lancet
New England Journal of Medicine
برای آشنایی بیشتر با ساختار و نحوه نگارش گزارش مورد به فصل ۱۲ از کتاب مبانی نگارش علمی تالیف دکتر احسان حامدی سرشت – گروه نگارش علمی (SWT)- موسسه فرزان مراجعه نمایید.
